NHỮNG BƯỚC THĂNG TRẦM CỦA GUITAR MÀ KHÔNG PHẢI AI CŨNG BIẾT

NGUỒN GỐC RA ĐỜI CỦA ĐÀN GUITAR

Trong tất cả các loại nhạc cụ, Guitar chiếm vị thế “chiếu trên”, lại bình dân, không đòi hỏi gì nhiều. Trong mọi cuộc sinh hoạt tập thể, Guitar tạo ngay không khí hừng hực, nối vòng tay lớn. Guitar song hành với điệu Tango Nam Mỹ bốc lửa, làm nên chân dung Tây Ban Nha vấy xòe mũ rộng. Guitar chễm chệ tại Mexico nắng lửa. Hiện diện tại những buổi biểu diễn trang trọng của Paris hay Vienne.

Mọi ban nhạc trẻ đều không thể bỏ qua Guitar điện. Khi Eagles chơi lại “Hotel California” - Dù với Guitar thùng thì hiệu quả vẫn thế. Chơi Guitar, người ta không mỏi cổ đau vai như Violon, không phình bụng lấy hơi như Flute. Và cũng chẳng phải đổ mồ hôi như trống. 

LỊCH SỬ GUITAR LÀ MỘT TIỂU THUYẾT CHƯƠNG HỒI

Lịch sử Guitar ắt hẳn là tiểu thuyết chương hồi, đầy vinh quang và nước mắt. Một bức phù điêu thời xa xưa cho thấy bên mộ vua Thèbes có hình một người đàn ông quỳ gối, cầm một nhạc cụ hơi dài và có cán. Triều đại của vị vua này kéo dài từ năm 3762 đến năm 3703 trước Công Nguyên. Các sử gia cho rằng Guitar đã có 38 thế kỷ tồn tại chứ không ít ỏi gì. Ai Cập gọi nào là Kithara, Chaldé gọi là chetarah, Assyrie gọi là ketharah, Hy Lạp cũng gọi là Quitara.

Những cuộc tầm nguyên vất vả nhất cho rằng chữ Guitar bắt nguồn từ tiếng Ba Tư ki-tar (nghĩa là ba dây). Nếu điều này đúng, cụ tổ của guitar chỉ là tam huyền cầm. Nhưng lịch sử đâu có đơn giản vậy: Cây Kithara của dân Hy Lạp có đến 7 dây, còn ở Alexandre, vào khoảng năm 285 trước Công nguyên, có 300 nhạc công kithara. Họ đều thuộc loại ăn trên ngồi trốc, được xã hội nể vì, có quyền “ăn cổ đi trước, lội nước theo sau”.

Một số người định thêm hoặc bớt dây cho dụng cụ này. Nhưng bị cấm tiệt, chỉ vì thiên hạ xem tổng thể Kithara là toàn bích. Thế kỷ thứ sáu, ở xứ Galles có loại nhạc cụ lai giữa Guitar và Lyre, có 6 dây. Nhiều cuộc so tài đã diễn ra giữa những ai yêu thích nó. Thậm chí, nó còn là tiêu chuẩn cho những anh “đũa mốc chòi mâm son”. Nghĩa là nghèo có truyền thống mà dám mơ tưởng tiểu thư cây quỳnh cành dao.

Tại nhiều tu viện của Pháp, còn lắm bức họa tả cảnh Guitar đang chinh phục lòng người. Những sử gia uyên bác nhất còn tin rằng vào thế kỷ 11, Pháp có đến 900 nhạc cụ, trong đó có 25 loại phổ thông và tất nhiên có Guitar. Năm 1209, vì nhiều biến cố, các nhạc công xẻ đàn tan nghé, kẻ Đông người Đoài; thành thử phong trào tình tang cũng suýt hạ hồi.

NHỮNG BƯỚC THĂNG TRẦM TRONG LỊCH SỬ ĐÀN GUITAR MÀ AI CŨNG PHẢI BIẾT ĐẾN

Năm 1720, vì lý do chỉ có trời mới biết. Pháp bỗng tung hô những nhạc cụ khác mà ngoảnh mặt với Guitar. Còn Đức lại cải biên đàn Luth cho trũng và thanh hơn, thêm vào dây thứ sáu... Lúc này, chơi đàn Luth cải biên quả là khổ hình, vì rất dễ “phô”, chói tai khôn tả.

Năm 1770 là năm hồi sinh của Guitar, châu Âu lại đưa nó lên đài vinh quang. Thế kỷ 19 là thời hoàng kim, với những danh cầm cự phách như Matteo Carcassi và Ferdinando Carulli của Ý, hay Dionisio Aguado và Fernando Sor của Tây Ban Nha.

Riêng Fernando xứng đáng là đại cao thủ. Từ bé, ông đã vùi đầu vào âm nhạc, chơi sõi cả Orgue. Nhưng dù thế, Guitar lại bị thất sủng lần hai trên toàn châu Âu. Họa hoằn lắm, người ta mới lôi Guitar ra như một dụng cụ tiêu sầu hạng bét. Nhiều học giả nửa mùa cho rằng Guitar không có âm vực rộng, chả thu hút được ai.

NHÂN LOẠI BIẾT DÙNG DÂY NYLON

Một bác phó mộc Tây Ban Nha tên là Antinio Torres Jurado đã mày mò chỉnh lại hình dáng cho Guitar. Ông cũng là tổ sư trong việc dùng gỗ thông làm thùng đàn Guitar. Từ năm 1940, nhân loại biết dùng dây Nylon cho Guitar. Vì loại dây này bền và khỏe hơn, tiếng rõ và vang xa hơn.

Lịch sử khai quốc của Mỹ cũng có nhiều kỷ niệm với Guitar. Về sau, Guitar giá rẻ được sản xuất hàng loạt và rộng rãi theo kiểu quần áo may sẵn. Trên thế giới hiện nay, có khoảng 500 triệu cây Guitar đang lưu hành. Điều đó chứng tỏ Guitar vẫn là anh cả trong làng nhạc cụ.

Người Tây Ban Nha có tình cảm đặc biệt dành cho Guitar. Vì vậy mà nhiều tác phẩm - cả văn chương và hội họa - đều dành vị trí trang trọng cho Guitar. Một số tác phẩm nghệ thuật còn xem Guitar là biểu tượng của Tây Ban Nha.

NHỮNG THỬ NGHIỆM XƯƠNG MÁU TRƯỚC KHI HOÀN THIỆN ĐÀN GUITAR NHƯ HIỆN NAY

Trước kia, phím Guitar khá ít, chỉ độ 10. Sau đó tăng dần và được kéo dài đến tận gần lỗ tròn như ngày nay. Guitar 6 dây đơn thay cho guitar 6 dây kép là cả một quá trình gian khổ. Vì bất cứ sự cách tân nào cũng bị xét nét quá đáng. Thùng đàn được mở rộng theo thời gian, không còn nhỏ xíu như xưa. Con ngựa ra đời, giúp 6 dây được căng hơn. Cho ra âm thanh chính xác hơn.

Vì ngày xưa, chơi Guitar đến là khổ: chơi một lát lại phải chỉnh lại dây đã lạc thê thảm. Về sau, các dây trầm được làm bằng kim loại quấn quanh tơ tằm. Để có được hình thù như ngày nay, Guitar trải qua nhiều cuộc thử nghiệm xương máu, có lúc là quái thai. Thế kỷ 17, Guitar có đến 3 cần đàn, mỗi cần 7 dây, chả hiểu làm sao chơi!

Mấy ai ngờ: Nhạc sĩ thiên tài Franz Schubert. Do không đủ tiền mua Piano, đã tạm bằng lòng với Guitar. Nhờ vậy mà nhân gian lại có những khúc nhạc bất hủ. Tuy nhiên, nhiều nhạc sĩ lại chưa dành cho Guitar vị trí độc tôn, vì họ thường soạn những khúc tứ tấu cho lalto, flute, violoncelle.

THỜI KÌ THĂNG HOA SAU CUỘC THI DANH CẦM CỦA CHÂU ÂU

Trong khi đó, tại Nga, Guitar 7 dây lại là nhạc cụ khác được “chăm nom” cũng theo kiểu khác. Simeon N. Aksenow là cha đẻ của loại đàn này. Về sau, Guitar 6 dây thật sự chinh phục nước Nga. Làm nhiều người thề cả đời theo nghiệp kéo violon bỗng chuyển hướng.

Số nghệ sĩ Violon chuyển sang gãy Guitar ở Nga là rất đông. Năm 1856, tại Bruxelles, nghệ sĩ Nga Nicolas, P. Marakow đã tổ chức cuộc thi Guitar đầu tiên dành cho các danh cầm châu Âu. Đây thật sự là một cơn “Hoa sơn luận kiếm” của những ai yêu Guitar.

Những kỳ nhân của cựu lục địa đã tề tựu và tranh tài cũng như góp ý cho việc hoàn thiện Guitar. Từ đó, hầu như không còn cuộc hội ngộ nào mang tầm cỡ vang danh bốn bể như vậy nữa. Fernando Carulli xứng đáng là một đại danh cầm trong làng Guitar của thế giới khi để lại 360 tác phẩm bất tử và cả 3 quyển sách dạy cách “chơi đùa với Guitar”.

Sau ông là Matteo Carcassi, người phát triển kỹ thuật Carulli lên cấp cao hơn. Biến giáo trình này thành đại giáo trình chung nhất cho cả lục địa. Niccolo Paganini thường được đời ca tụng về tài kéo violon.

Nhưng ít người biết rằng ông còn là nghệ sĩ Guitar có cỡ: 140 tác phẩm solo dành cho Guitar đã đến từ con người tài hoa này. Một nghệ sĩ Pháp khác là Napoléon Coste lại bị bỏ quên chỉ vì tai nạn đã cướp đi bàn tay phải của ông. Nếu không sự nghiệp của ông còn vẻ vang hơn nhiều. Guitar đã xoay chuyển thời cuộc không ngờ.

TÌNH THẾ XOAY CHUYỂN 

Nhiều nhạc sĩ trước kia chỉ sáng tác cho Piano hay Violon đã xoay sang sáng tác cho Guitar với tâm huyết cả đời. Họ hối hận vì từng xem thường một nhạc cụ lừng lẫy. Cả Von Weber và Richard Wagner đều dành cả phần xác lẫn phần hồn cho Guitar.

Một cây đại thụ trong làng Guitar là Andres Segovia đã đưa nghệ thuật biểu diễn Guitar lên nấc thang danh vọng mới. Kỹ thuật di chuyển của bàn tay trái và “phù phép” của bàn tay phải được Segovia hoàn thiện đến mức không còn gì để than phiền. Segovia đã đào tạo nhiều đệ tử chân truyền thuộc loại bảo thủ, với những phong cách riêng biệt, xuất sắc.

Guitar lần hồi chinh phục những vùng đất khó tính nhất trên địa cầu. Nhật Bản - Sau chiến tranh đã có nhiều nghệ sĩ biểu diễn và chế tạo Guitar. Trước đây, Nhật Bản là một trong những vùng đất “khép” của Guitar. Các tạp chí chuyên về Guitar ra đời, có số độc giả rất lớn.

Thu hút những cây bút có uy tín nhất. Trong số sách báo và tạp chí dành riêng cho Guitar. Phải kể đến Classical Guitar Magazine (Anh) hay Classical Guitar và Guitar Magazine (Mỹ). Hai tạp chí này đang được phát hành trên cả mạng lưới Internet.

LÀM NÊN LỊCH SỬ MỚI CHO ĐÀN GUITAR

Khi âm nhác hiện đại làm người ta có cách nhìn mới và cả cách nghe mới. Guitar - dù là thùng hay điện vẫn để lại những dư âm huyền ảo nhất. Guitar đã tạo ra những tên tuổi như Eric Clapton, Jimmy Hendrix, Jeff Buckley và Ben Harper. Guitar điện để lại nhiều khúc solo fantasie cực kỳ biến ảo như trong “The house of the rising sun”, “Hotel California”. Người Pháp một thời không thích ca sĩ Enrico Macias, nhưng phải gật gù công nhận ca khúc “Guitar, oh Guitar” của ông là tuyệt cú mèo.

Guitar xóa được định kiến như vậy đó. Trong điện ảnh, người ta từng có ý định thống kê số lần Guitar xuất hiện trên màn bạc, nhưng đành bỏ dở, vì không làm được. Hiện nay, tại một số vùng của Mỹ, Guitar 12 dây vẫn được sử dụng một cách bài bản.

Để nhắc lại thuở vàng son của Blind Willie McTell. Cụ tổ của Guitar 12 dây là Oscar Schmidt và nơi chôn rao cắt rốn của loại Guitar này là New Jersey.

Nguồn: Tuyển tập tác phẩm Guitar của Segovia